Grad. Jak powstaje grad?
Pogoda nas ostatnimi laty nie rozpieszcza i coraz częściej spotykają nas różnego rodzaju nieprzyjemne i groźne zjawiska pogodowe. Klimat się zmienił i to, co kiedyś wydawało się zjawiskiem, które może zdarzyć się tylko gdzieś daleko od nas, dzisiaj zdarza się w naszym kraju. Nawałnice, silne wiatry, wichury, powodzie, opady wielkiego gradu to tylko część zjawisk pogodowych, które szkodzą i zagrażają życiu człowieka. Na przykład gardziny, bryłki lodu, które w naszej strefie pogodowej robią się z dnia na dzień coraz większe. Wyglądają bardzo efektownie, ale równie efektowne oraz szkodliwe są skutki padającego gradu.
Grad, gradzina i gradowina
Cukierki lodowe lecące z nieba nam na głowę – tak w sposób literacki możemy określić grad. Natomiast w sposób naukowy napiszemy, że jest to opad atmosferyczny, bezkształtnych bryłek lodu, które potocznie zwane są gradzinami lub gradowinami. Spadające z nieba kulki lodu mogą narobić wiele szkód, są one różnych rozmiarów, spadają z nieba jak amunicja z broni i niejedno auto po gradobiciu wygląda fatalnie. Wgniecenia karoserii po gradobiciu zależą od wielkości padających bryłek, im są one większe i cięższe tym uszkodzenia są gorsze. Grad najczęściej występuje podczas letnich pór roku i powstaje on z mocno rozbudowanych chmur typu cumulonimbus.
Jak powstaje grad?
Każda chmura burzowa jest podstawą do powstania gradu. Para wodna unosząca się wysoko ku niebu najpierw skrapla się i staje się wodą, natomiast na bardzo dużych wysokościach staje się kawałkami lodu. Dzieje się tak na wysokości 15 km. Co dziwne, grad spada z nieba przy temperaturze powietrza 30 stopni Celsjusza. By powstało zjawisko gradu musi być, zatem, odpowiednia chmura burzowa i para wodna, która skrapla się 15 km nad ziemią. Kropelki wody, które położone są niżej unoszą się do góry, tam zamarzają i oblepiają powstałe kryształki lodu. Gradzina w ten sposób robi się coraz większa a następnie przy pomocy prądów wznoszących się opada w dół. W ten sposób tworzy się grad, zjawisko w przyrodzie niesamowite, ale i bardzo niszczące dobro ludzkie.
Wysoka temperatura sprzyja burzom i gradom
Opad gradu tak jak i burze powstaje o najgorętszej porze dnia. W godzinach popołudniowych powstają chmury burzowe. Doświadczenia amerykańskich meteorologów mówią, że chmury burzowe najbardziej niebezpieczne są w godzinach od 15.00 do 19.00. Potem gdy temperatury obniżają się zanikają też chmury burzowe i prawdopodobieństwo powstawania burz i gradu zanika całkowicie.
Rozmiary kul gradowych
Te lodowe cukierki spadające z nieba mają średnicę około kilku lub nawet kilkunastu centymetrów. Waga takich lodowych kulek to kilkadziesiąt gramów. Jednak spotyka się, że gradzina ważyć może około kilograma i posiadać średnicę bliską 20 centymetrom. Spadające z nieba lodowe kule takich rozmiarów, spadają bardzo szybko, wręcz z zawrotną prędkością. Ciężar, wielkość i szybkość robią swoje. Mało kto chciałby być uderzony takim dobrobytem spadającym z nieba a naprawa samochodu uszkodzonego przez grad jest, w takim przypadku, niemałym wydatkiem. Dodać jednak należy, że gigantyczne kule gradowe to ewenement, zdarzający się co jakiś czas, ale i małe lodowe kulki też mogą narobić wiele szkód i na pewno nie są mile odczuwalnym zjawiskiem.
Należy porządnie się zabezpieczyć przed gradem
W przypadku gdy wiadomo jest o zbliżających się opadach gradzin, Rządowe Centrum Bezpieczeństwa informuje o niebezpieczeństwie. Zaleca się, by w czasie gradu nie wychodzić z domu oraz zabezpieczyć przedmioty, które są na zewnątrz. Dobrze jest zabezpieczyć okna i drzwi, odłączyć sprzęt elektroniczny od prądu. Ważną kwestią pozostają samochody, w przypadku jazdy w czasie gradu dobrze jest się zatrzymać i stanąć na poboczu drogi. Natomiast gdy nie mamy garażu lub żadnej wiaty, dobrze jest byśmy zabezpieczyli nasz pojazd przed opadami gradu. Egzamin zdają specjalne plandeki lub duże kartony, zabezpieczające samochód. Jednak wskazane jest, by umocować je w taki sposób, aby nie odfrunęły wraz z podmuchem wiatru.
Ciekawe ale niebezpieczne zjawisko
Grad jest bardzo ciekawym zjawiskiem meteorologicznym. Jest to również bardzo spektakularne zjawisko. Zagraża zazwyczaj podczas bardzo upalnych dni. Ciepłe powietrze sprawia, że woda z ziemi wyparowuje ku górze, ku chmurom, tam para wodna się skrapla. Małe kropelki wody unoszone są na wyższe partie chmur, w przypadku chmur burzowych powstają bryłki lodu. Na wysokościach powyżej 15 km, panuje temperatura około -15 stopni Celsjusza do – 40 stopni. Utworzone w takich warunkach bryłki lodu pod wpływem swojego ciężaru opadają w dół. Wielkość kul gradowych w dużej mierze zależy od wilgotności chmury burzowej i od wysokości, w jakiej ona powstała. Bardzo często słyszymy, że w takiej to a w takiej okolicy spadł grad, którego gradziny były równe wielkością kurzych jaj. Tak wielkie kule gradowe potrafią wszystko zbombardować, przez co mogą zrobić nieodwracalne szkody.
Lawinowe opady
Czasami kule gradowe są ogromne, a ich opady z nieba są lawinowe. Dlaczego? W górze, w chmurach są różnego rodzaju temperatury. Prądy, które tam się znajdują przenoszą skroplone powietrze poprzez ujemne temperatury i dodatnie temperatury. Ta mieszanka temperatur wpływa na wielkość gradu i na jego moc. Im większa różnica temperatur, tym większe kule gradowe i z tym większą siłą spadające gradziny na ziemię. Uważa się, że w chmurach burzowych wszystko dzieje się tak jak w pralce. Zawirowania są nagłe, ciśnienie różne a różnice temperatur znaczące. Wszystko to ma ogromny wpływ na opady gradu a wcześniej na wielkość kul gradowych, które stają się z czasem tak ciężkie, że nie mogą już utrzymać się w górze.
Siła grawitacji
Wszystko też zależne jest od siły grawitacji, czyli siły przyciągania gradowych kul do ziemi. Opady gradzin wielkości, wspomnianych już kurzych jaj są naprawdę rzadkie, ale faktem jest, że zdarzają się. Siła niszczenia takiego gradu jest okropna, zagrożone są już nie tylko pojazdy, ale także budynki mieszkalne i nie tylko. Lodowe kule spadają z nieba z prędkością 100 km na godzinę a sam opad trwa dosłownie kilka lub kilkanaście minut. Jest to jakby nagły i szybki nalot artylerii z nieba. Wszystko trwa szybko i sprawnie i bardzo niszczycielsko.
Od gradu się nie ucieknie
Od gradu tak jak i od innych zjawisk pogodowych się nie ucieknie. Ocieplający się klimat niesie ze sobą różne zjawiska, które są niestety niebezpieczne. Im cieplej, tym więcej chmur burzowych, im więcej chmur, tym większe burze, częstsze opady i mocniejsze gradobicia. Trzeba po prostu nauczyć się z tym żyć i umieć się odpowiednio zabezpieczać. Na pewno nie wolno dać się zaskakiwać. Człowiek nieprzygotowany i nie wyedukowany, wobec zjawisk pogodowych staje się jednostką nieudolną, łatwym celem do pokonania.
Jak powstaje grad – podsumowanie
1. Ciepłe powietrze unosi się ku górze
Za sprawą silnego prądu wstępującego w chmurze burzowej, ciepłe powietrze znajdujące się nad powierzchnią ziemi unosi się ku górze przenosząc ze sobą kropelki wody.
2. Krople wody zaczynają zamarzać
Kropelki wody unoszą się na poziom 15 km, gdzie temperatura spada poniżej zera. Tworzą się małe drobiny lodu.
3. Drobiny lodu łączą się w większe struktury
Na wysokości 15 km – 20 km temperatura oscyluje w granicach od -15 do -40 stopni. Małe drobiny lodu łączą się w większe struktury tworząc bryłki lodu.
4. Cięższe bryłki lodu zaczynają spadać
Cięższe bryłki lodu nie są w stanie dłużej unosić się i zaczynają spadać w kierunku ziemi. W trakcie opadania łączą się z cząsteczkami wody, które szybko zamarzają. Bryłki stają się większe.
5. Opad gradu
Bryłki spadając przybierają kształt kul gradowych (gradzin). Uderzają z dużą prędkością w ziemię, niszcząc wszystko w co uderzą.
Tomasz Tomaszewski
Doświadczony technik PDR i właściciel AUTO-TOM. Od 2008 roku zawodowo zajmujący się usuwaniem wgnieceń bez lakierowania. Wielokrotny zdobywca czołowych miejsc w międzynarodowych zawodach w wyciąganiu wgnieceń International Automotive Smart Repair Exhibition.